Muqdisho (Wararka Maanta) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa si xooggan uga hor-timid tallaabada uu qaaday madaxweynaha maamulka Jubaland Axmed Madoobe, ee uu ku magacaabay guddiga doorashada madaxweynaha Jubaland.
Wasaaradda arrimaha gudaha ayaa qoraal ay soo saartay ku tiri “Waxaa nasiib darro ah in mar kale uu Mudane Axmed Madoobe hadana ka baxay hishiiskii uu la galay saamileyda siyaasadeed ee Jubaland, isaga oo ku andacooday in uu wax ka badalay qodobka 70-aad ee dastuurka Jubaland si uu mar sedexaad fursad ugu helo in uu dib isugu doorto xilka Madaxweynaha Jubaland.”
Hoos ka aqriso qoraalka oo dhameystiran
Dowladda Federalka Soomaaliya waxaa ka go’an horumarinta hannaanka dimoqoraadiyadeynta heerarka kala Dowladnimada dalka si dadka Soomaaliyeed awood loogu siiyo in ay iyagu doortaan madaxdooda. Iyadoo taas laga amba qaadayo wuxuu hoggaanka Dowladda Federaalku wadatashiyo qoto dheer la yeeshay madaxda maamulada dalka, waxayna ku guuleysteen in ay dib u eegis ku sameyaan Dastuurka Qabyada ah, taas oo Baarlamaanka Federaalku uu si aqlabiyad ah ku ansixiyey cutubyo ka mid ah.
Golaha Wadatashiga Qaranka muddadii uu jiray wuxuu ku guuleystay in heshiisyo muhim ah uu ka gaaro arrimo masiiri ah, oo ay ka mid yihiin heshiiska qaab dhismeedka amniga qaranka, heshiiska hannaanka federaaleynta nidaamka maaliyadda dalka, heshiiska wadaagga awoodaha heerarka dowladda, iyo heshiiska nidaamka cadaaladda taas oo fududeysay in uu wadanka guulo waaweyn ka gaaro dhinacyada la dagaalanka argagixisada, dhameystirka dastuurka iyo maqaamka qaranka ee fagaarayaasha caalamka.
Golaha Wadatashiga Qaranka waxa uu sidoo kale dardargeliyay hannaanka geedi socodka dowlad dhiska iyo dimoqoraadiyeynta dalka, waxaa uuna ka gaaray heshiisyo dhaxal gal ah oo dalka looga saarayo nidaamkii doorashada dadban laguna gaarsiinayo nidaamka doorashada tooska ah 00 ku dhacda hannaan dimuqraadiyadeed oo xor iyo xalaal ah.
Sida la wada ogyahay, Madaxweynaha Jubaland Mudane Ahmed Mohamed Islaan waxa uu ka mid ahaa xubnihii go’aannadaas dhaxal galka ah qeybta ka ahaa, door shariif ahna ku lahaa dhamaan hishiisyadii goluhu gaaray mudadii u dhaxeysay Juun 2022 ilaa May 2024, kuwaas oo qeexayey:
1- In la mideeyo doorashada dalka,
2- In la qabto doorasho qof iyo cod ah iyo
3- In la sameeyo hal guddi oo madax-banaan, isku-dhaf ah oo dalka ku hogaamiya inay ka qabsoonto doorasho dadweynuhu si toos ah uga qeyb galaan.
Waxaa lama filaan iyo wax laga xumaado noqotey in iyadoo waxaas oo dadaal ah la soo sameeyey uu Mudane Ahmed Madoobe ka baxo shirkii 10-aad ee Golaha Wadatashiga Qaranka oo ah halka looga arrinsado masiirka dalka iyada oo muddo dhowr bilood ah shirku u xayirnaa isaga oo mar walba keenayay cudurdaar macquul ah iyo mid aan ahaynba.
Shirkii Golaha Wadatashiga Qaranka ee uu ka soo qeyb galay Mudane Ahmed Madobe Bishii October ayuu isla markiiba shirka isaga baxay maalinkii 2aad isaga oo ku andacooday in uusan diyaar u aheyn in uu fuliyo heshiiskii lagu hirgelinayay doorasho xor iyo xalaal ah isla markaana caddeystay in uu rabo in uu dib ugu laabto doorasho dadban oo uu isagu maamulo isla markaana isla asagu ku soo baxo. Waxaa dadaal iyo waqti badan lagu bixiyey sidii uu dib ugu soo noqon lahaa shirka balse nasiib darro wuu ku gacan sayray dhammaan dadaaladaas. Taasi waxay ka dhigan tahay in Mudane Ahmed Modoobe si bareer ah ugu balan furay Madasha Wadatashiga Qaran, Ummadda Soomaaliyeed iyo beesha caalamka oo uu hortooda ku balan qaaday kuna saxiixay heshiisyada la xiriira in dalka ay ka dhacdo doorasho qof iyo cod ah si ay shacabka Soomaaliyeed fursad ugu helaan in ay madaxdooda doortaan.
Ma aha markii ugu horeysay oo Mudane Axmed Maxamed Islaan balan-bax tan oo kale ah sameeyo tan iyo markii uu noqday Hogaanka Jubaland, waxaa xusid mudan in doorashdii dhacday 2019kii ay ku dhamaatay khilaaf xoogan, taas oo markii dambe keentay in saamileyda siyaasadda Jubbaland ay ku hishiiyeen in doorashada xigta uusan qeyb ka noqon Mudane Axmed Madoobe sida uu qabo dastuurka Jubaland qodobkiisa 70-aad 00 qeexaya in muda xileedka Madaxwaynuhu yahay laba jeer oo kali ah.
Waxaa nasiib darro ah in mar kale uu Mudane Axmed Madoobe hadana ka baxay hishiiskii uu la galay saamileyda siyaasadeed ee Jubaland, isaga oo ku andacooday in uu wax ka badalay qodobka 70-aad ee dastuurka Jubaland si uu mar sedexaad fursad ugu helo in uu dib isugu doorto xilka Madaxweynaha Jubaland.
Dowladda Federalka, waxaa waajib ka saaranyahay ilaalinta iyo fulinta dhammaan heshiisyadii ay Madasha Wadatashiga Qanku hore u gaareen, lagamana aqbali karo cid kasta oo qaada talaabo sharci darro ah oo khilaafsan wixii lagu heshiiyay. Dowadda Federalka, waxay caddeynaysaa in Mudo xileedkii Mudane Ahmed Moobe ka dhammaaday bishii August 2023, wixii ka dambeeyayna uu xilka ku sii hayay heshiis siyaasadeed oo ay wada galeed Dowladda Federalka iyo Dowlad goboleedyadu si looga wada shaqeeyo qabashada doorasho qof iyo cod ah, sidaa owgeedna uusan haysanin sharciyad uu dastuurka ku badalo ama mid uu ku maamulo doorasho ka duwan tii lagu heshiiyay.
Dowladda Federaalka waxey cambaareyneysaa tallaabada sharci darrada ah ee Mudane Ahmed Madobe ku magacaabay Guddi is doorasho, waxeyna uga digaysaa talaabo kasta oo sharci darro ah, taas oo abuuri karta qalalaase siyaasadeed, mid amni iyo mid dhaqaale, isla markaana kala qaybin karta bulshada reer Jubaland ee walaalaha ah.
Dowladda Federalka, waxay ugu baaqaysaa siyaasiyiinta, aqoonyahanka, madaxda dhaqanka, culimada, haweenka, dhalinyarada iyo dhammaan shacabka reer Jubaland ee samirka badan in ay difaacdaan awoodooda dastuuriga ah ee la xiriirta in ay si xor iyo xalaal ah u doortaan cidda xukumaysa, isla markaana ay ilaashadaan nabadooda, midnimada iyo wadajirkooda.
